Doordat we primaire en secundaire emoties hebben, laten we niet altijd onze ‘echte’ emotie zien aan de buitenwereld, met alle gevolgen van dien. Is een moeder die een half uur lang haar 3 jarige zoontje ‘kwijt’ is echt boos op het kind? Nee, zij is heel erg bang geweest en uit deze angst door heel boos te reageren op het kind zodra het weer terug is. Is de vader boos op zijn dochter omdat ze zonder uit te kijken de straat overstak? Nee, hij was heel bang dat ze aangereden zou worden, maar staat wel boos tegen haar te schreeuwen dat ze “toch weet dat ze niet zo maar de straat op moet rennen!!”
Onze primaire emoties zijn de eerste dingen die we voelen in een bepaalde (vaak heftige) situatie. Het zijn instinctieve reacties op iets wat er in de buitenwereld gebeurt. Ze komen onbewust en plotseling op, maar zakken vaak ook weer snel weg. Meestal zijn het de basisemoties BOOS, BANG, BEDROEFD of BLIJ. Op deze primaire emotie hebben wij geen invloed, deze overkomt ons.
Na deze eerste, instinctieve emotie, volgt meestal een tweede, secundaire emotie. Dit is heel vaak de emotie die we in onze actie aan de buitenwereld laten zien. Dit gevoel is niet instinctief, maar wordt gevormd door onze gedachten, herinneringen en/of eerdere ervaringen met een soortgelijke situatie. Deze emotie is bewuster en blijft ook veel langer in ons hoofd en lijf zitten. Doordat hij bewuster is, kunnen we deze emotie echter wel beïnvloeden. We kunnen bewust andere dingen denken en doen, waardoor automatisch ons gevoel ook verandert en we ook anders gaan reageren.
Het is wel verstandig om bij dit bewust beïnvloeden ook naar die eerste, primaire emotie te kijken. Vooral omdat het voor meer begrip zal zorgen, bij jezelf maar ook bij de ander. Een kind waar boos tegen geschreeuwd wordt, zal dit beter kunnen begrijpen als hij/zij weet dat de ander in eerste instantie gewoon heel bang en bezorgd was. Maar ook jijzelf zult wat ‘vergevingsgezinder’ naar jezelf kunnen zijn als je erkent dat je reactie in de basis voortkwam uit angst en bezorgdheid.
Niet alleen de volwassenen hebben eerst een primaire emotie en daarna gedachten, ervaringen, herinneringen die een secundaire emotie oproepen, die vervolgens zorgt voor onze actie/reactie. Ook bij kinderen werkt dit zo. Conclusie: doordat we allemaal vanuit onze secundaire emotie reageren, die te beïnvloeden is, is het extra belangrijk om hier aandacht aan te besteden. Je zult elkaars reacties dan beter begrijpen en beter in kunnen spelen op wat je kind (of jij) op dat moment nodig heeft (hebt). Met als eindresultaat meer begrip voor elkaar en meer verbinding met elkaar.
In een volgend artikel zal ik meer aandacht besteden aan de ‘triggers’ die ervoor zorgen dat je vanuit die secundaire emotie reageert. Hoe je je hiervan bewust kunt worden en hoe je deze emotie en de daaropvolgende reactie kunt beïnvloeden.
PS: Voor de volledigheid wil ik nog even vermelden dat er ook situaties zijn waarin we puur en alleen vanuit onze primaire emotie reageren. In situaties die levensbedreigend zijn (of zo aanvoelen), zullen we allemaal primair reageren. Met de welbekende Freeze, Flight or Fight (Bevriezen, Vluchten of Vechten) reactie. Maar bij alle niet levensbedreigende situaties wordt onze reactie bepaald door onze secundaire emotie.