behoefte

Ik las lang geleden een interessant artikel waarin iemand ‘probleemgedrag’ vergeleek met koorts. Ik weet helaas niet meer wie het artikel heeft geschreven, maar ik neem graag de vergelijking over.

Bij koorts weten we allemaal dat dit een reactie is op iets wat ‘niet goed is in het lichaam’. Op internet heb ik de volgende uitleg gevonden over koorts: “Koorts is een normale, goede reactie van uw lichaam als een virus of bacterie uw lichaam binnen wil komen. Uw lichaam gaat dan stoffen maken tegen het virus of de bacterie: dit zijn afweerstoffen. Hierbij kan uw lichaam de temperatuur verhogen. Bij een hogere temperatuur kan uw lichaam meer afweerstoffen aanmaken. Zo kan uw lichaam het virus of de bacterie beter onschadelijk maken. Koorts is dus een goede reactie van uw lichaam.”

Een noodsignaal, een waarschuwing
De koorts is dus een noodsignaal, een waarschuwing om aan te geven dat er iets aan de hand is waar je iets aan moet doen. Daarnaast is het ook een hulpmiddel, het is een middel om je lichaam weer beter te maken. Je kunt ervoor kiezen om medicijnen in te nemen om de koorts zo snel mogelijk te verlagen, maar dan ontneem je je lichaam de kans om beter te worden. Als je daarnaast ook niets doet aan het onderliggende probleem (de infectie of bacterie waar de koorts op reageerde), los je het echte probleem dus niet op, zal de infectie of bacterie niet verdwijnen en op een later tijdstip weer de kop opsteken, misschien nog wel heftiger dan de eerste keer.

Hetzelfde geldt voor ‘probleemgedrag’. Het gedrag is een signaal dat er iets niet goed is in het leven van de ‘lastige persoon’. Je kunt acties nemen om te zorgen dat het gedrag verandert, maar als je niet onderzoekt wat de reden voor het gedrag is en daar iets aan gaat doen, zal het gedrag uiteindelijk weer terugkomen. Soms zelfs in versterkte mate.

Dus focus niet op het zeuren, schreeuwen, liegen, dwarsliggen, spijbelen, weglopen, vechten, zich terugtrekken of op de woedeaanvallen, maar zie het als een signaal en ga op zoek naar de reden van dit gedrag. Daarna kun je kijken of je iets aan de oorzaak, de reden van het gedrag kunt veranderen. Zodra dat gelukt is, verdwijnt het ‘lastige gedrag’ automatisch.

Maar hoe dan?
De meeste volwassenen proberen van alles in hun reactie op het gedrag: geduldig blijven, negeren, belonen/straffen, boos worden, positieve aandacht geven, heel streng zijn, alles toestaan, etc. Maar dit zijn reacties op het zichtbare gedrag (de koorts), maar er wordt helaas te weinig gezocht naar de reden achter het gedrag.

Op zich begrijpelijk, want we hebben NU last van het gedrag en willen dat het NU stopt. Uitzoeken waarom een kind zich zo gedraagt, kost tijd en inspanning. Iets wat we lang niet altijd hebben op zo’n moment. Maar als we het gedrag gaan zien als het waarschuwingssignaal dat het is en ons realiseren dat het oplossen van de reden van het gedrag de èchte oplossing is, dan weten we ook dat het die tijd en inspanning meer dan waard is.

Bepaal welk doel je nastreeft
Een huilbui kan een teken zijn dat het kind zich eenzaam voelt, een driftbui kan het gevolg zijn van de angst om ergens heen te gaan, met dwarsliggen kan een kind aan willen geven dat het zich niet gezien of gehoord voelt. Pas als het kind zich niet meer eenzaam voelt, zal het huilen stoppen, pas als de angst om ergens heen te gaan is erkent en daar een oplossing voor is gevonden, zullen de driftbuien stoppen, pas als het kind zich gezien en gehoord voelt, zal hij niet meer dwarsliggen.

We willen dat onze kinderen gelukkig zijn, zich goed voelt. Dus heb als doel “Ik wil dat mijn kind zich goed voelt, dat mijn kind gelukkig is” en niet “De driftbuien moeten stoppen” of “Ik wil dat hij niet meer vecht met andere kinderen”. Als je kiest voor het eerste doel is het makkelijker om je vol overgave te storten op het zoeken naar de achterliggende reden van het gedrag en minder gefocust te zijn op het gedrag zelf.

Je zoon die klaagt dat hij zich verveelt, wie kent het niet als ouder. Ik vond dit altijd moeilijke momenten, want “er is toch meer dan genoeg speelgoed om mee te spelen of andere dingen om te doen?” Meestal noemde ik allerlei dingen op die ze in mijn ogen konden gaan doen, maar elke keer was het “nee, geen zin in.” Andere keren zei ik dat het helemaal niet verkeerd is om je te vervelen en even gewoon niets te doen. Soms ontplofte ik wel eens en liep daarna boos weg.

Eigenlijk was ik met geen van deze reacties van mezelf tevreden en dus ging ik op zoek naar tips en informatie over wat je als ouder in zo’n geval kon doen. Die inzichten en tips wil ik graag met jullie delen. Pak eruit wat goed voelt voor jou en waarvan je verwacht dat het bij jou en je kind kan werken. Misschien zit er zo op het eerste gezicht niets bij dat je aanspreekt, maar bedenk dan dat je er natuurlijk altijd je eigen ‘draai’ aan kunt geven of een aantal dingen kunt combineren. Ik hoop gewoon dat deze ideeën je kunnen helpen op de momenten dat jij het moeilijk hebt met je dochter die zegt “Ik verveel me zo!!”

• Ga als eerste na hoe lang het geleden is dat je ‘echt’ contact had met je zoon om uit te sluiten of je zoon misschien juist nu om aandacht en verbinding vraagt (indirect). In dat geval is de oplossing waarschijnlijk simpel: neem 10 tot 15 minuten de tijd om echt contact te hebben met je kind, 1 op 1 zonder afleiding. Dat kan door een gesprek te voeren, een spelletje te doen, even samen gek te doen, samen iets actiefs te doen, of iets anders dat past bij jullie tweetjes. Geef achteraf even aan dat je er zelf erg van hebt genoten. Dat maakt de tijd nog specialer voor je zoon of dochter.
• Als je kort geleden nog ‘echt’ contact hebt gehad, zou het ook kunnen zijn dat je dochter eigenlijk behoefte heeft om meer zelf te beslissen wat zij kan en mag. Dat lijkt gek als ze bij jou komt met de opmerking “ik verveel me zo”, maar het kan zijn dat ze eigenlijk alleen behoefte heeft aan een klein duwtje in de richting van ‘los komen van papa en mama en zelf beslissen’. Dus kijk eens wat er gebeurt als jij zegt “Ik weet zeker dat jij zelf heel goed iets kunt bedenken wat je nu zou kunnen gaan doen. Maak maar eens een lijstje van alle dingen die je altijd graag doet. Als dat af is, weet ik zeker dat er iets tussen staat wat je nu kunt gaan doen.” Hierdoor is je dochter meteen ergens mee bezig met als extra voordeel dat hij een lijst heeft om een volgende keer uit te kiezen.
• Een andere oorzaak van verveling kan ook zijn dat je dochter vermoeid is. Door te weinig slaap en/of rustmomenten kunnen kinderen niet meer in staat zijn om ergens zin in te hebben en de concentratie te houden om iets te doen. Zelfs als ze iets kiezen om te doen, stoppen ze er na een paar minuten alweer mee, omdat ze door moeheid hun aandacht en interesse niet bij de activiteit kunnen houden. Zodra je zoon meer rust en slaap krijgt, zal hij zich minder vaak vervelen, maar ook de momenten waarop concentratie nodig is, zullen beter worden.
• Misschien heeft je dochter onvoldoende opties die bij haar leeftijd passen. Als het speelgoed, de spelletjes, de boeken, films of andere dingen die in huis zijn om te doen niet (meer) voldoende uitdaging geven of niet meer interessant zijn voor je zoon, dan is de kans groot dat hij zich gaat vervelen. Check dus af en toe of je dochter nog voldoende bij haar passende keuzes heeft om te lezen, spelen, maken, uitproberen, doen. Passend bij de leeftijd, interesses, talenten, behoefte aan uitdaging van je zoon of dochter.
• Pas op dat je op momenten dat je zoon aangeeft zich te vervelen niet altijd degene bent die meteen iets met hem gaat doen. Wordt dus niet zelf de oplossing van het ‘ik verveel me – probleem’, want hier doe je je dochter uiteindelijk geen plezier mee. Jij bent niet de “bron van vertier” van je kind, jij bent de opvoeder van je kind.
• Ergens op internet ben ik nog een leuke tip tegengekomen: Maak samen met het hele gezin een lijst met Vervelingsoppeppers. Bedenk allerlei dingen die jullie samen of individueel kunnen doen op momenten dat iemand zich verveelt. Je zou deze lijst op kunnen hangen in de keuken of je zou alle bedachte activiteiten op losse briefjes kunnen schrijven en in een leuke pot of blik kunnen stoppen “De Anti Verveel Pot” bijvoorbeeld. Degene die zich verveelt, kan dan een briefje uit de pot trekken en die activiteit gaan doen. Je zou er ook nog “De Klusjes in Huis Pot” aan toe kunnen voegen. Zorg in beide gevallen wel dat jullie samen als gezin alle activiteiten bedenken. Op die manier heb je een leuke gezinsactiviteit en zijn alle bedachte activiteiten ‘goedgekeurd’ door iedereen.
• Laatste tip die ik je wil geven is: laat je zoon zich lekker vervelen. Als een mens zich verveelt komen de hersenen namelijk tot rust en komt er ruimte om te denken. Dus ook om te bedenken wat hij zou kunnen gaan doen. Je kunt je dochter stimuleren door te zeggen “ik weet dat je je nu verveelt en dat is geen fijn gevoel. Maar ik ben ervan overtuigd dat je creatief genoeg bent om iets leuks te bedenken dat je kunt gaan doen.”

OPMERKING: Ik wissel ‘zoon + hij’ en  ‘dochter +zij’ altijd af in een tekst, omdat ik vind dat ‘zoon/dochter + hij/zij’ niet prettig leest.  

Zeker in deze tijd van lockdown is het extra vervelend als er regelmatig ruzie is in huis. Daarom wil ik wat inzichten en tips met jullie delen, zodat het negatieve of soms zelfs machteloze gevoel dat ruzies kunnen oproepen minder zal worden.

We willen geen ruzie in huis, toch?

Ruzie wordt meestal als heel vervelend en als iets negatiefs ervaren, maar ruzie hebben kan heel leerzaam zijn en is juist heel belangrijk voor de ontwikkeling van een kind. Kinderen hebben namelijk nog niet de vaardigheden om met conflicten om te gaan en het is dus aan ons om ze te leren op een fijne manier om te gaan met anderen. Wij kunnen ze leren dat het beter werkt om iets netjes te vragen dan om iets af te pakken en snel weg te rennen. Wij kunnen ze leren dat je zeker voor jezelf op moet komen, maar dat dit op verschillende manieren kan. Ruzies tussen broertjes en zusjes onderling zijn fantastische momenten om ze deze dingen te leren, dus we moeten juist blij zijn als er ruzie is in huis.

Blij zijn met ruzie in huis?

Blij omdat thuis een veilige plek is voor kinderen om ruzie te maken, want broers, zussen, vaders en moeders blijven hoe dan ook bij als er onenigheid is, iets wat je met vrienden helaas niet zo zeker weet. Dus wat is er fijner dan in deze veilige omgeving dingen te leren en uit te proberen zoals onderhandelen en voor jezelf opkomen. Je kunt in de thuissituatie makkelijker verschillende strategieën uitproberen en leren hoe je je emoties kunt uiten, zodat je in latere ruzies/onenigheden weet wat wel en wat niet werkt.

Omgaan met ruzie in het gezin

Wees als ouder(s) dus niet wanhopig als je kinderen ruzie maken. Grijp ook niet te snel in. Kijk eens of en hoe ze onderhandelen, voor zichzelf opkomen, duidelijk maken wat ze willen en wel of geen rekening houden met elkaar. Uiteraard moet je wel ingrijpen als er gevaarlijke situaties ontstaan, maar anders is mijn advies echt: “Laat het gebeuren en let goed op wie wat doet en zegt.”

Door (te) snel in te grijpen krijgen kinderen niet de kans om te leren om met tegengestelde behoeften of belangen om te gaan. Behoefte aan aandacht of het hebben van een bepaald stuk speelgoed, het als eerste willen beginnen, het willen bepalen wat ze gaan doen. Allemaal mogelijke oorzaken van onenigheid en ruzie. Als jij je er als ouder meteen mee gaat bemoeien, zul je zien dat de kinderen allebei zullen proberen om je te overtuigen dat de ander begon, dat de ander altijd iets doet (of juist niet), dat het de schuld van de ander is. Ze verwachten vervolgens dat jij ‘een kant kiest’ en de ruzie oplost, maar als je dat doet, is de kans heel groot dat er minimaal 1 partij ontevreden zal zijn. Dus waarom leer je ze niet om het zelf op te lossen?

Hoe kunnen ze dit leren?

Doordat jij als ouder het goede voorbeeld geeft en ze helpt bij het proces (zonder ingrijpen en oplossen).

• Laat beide kinderen na elkaar (en zonder dat de ander mag onderbreken) rustig vertellen wat er is gebeurd, wat zijn/haar standpunt is.
• Geef daarna begrip voor beide standpunten en
• vertel dat je ervan uitgaat dat ze er samen uit kunnen komen.
• Vraag aan ieder van hen wat volgens hem/haar een oplossing kan zijn, waarbij ze elkaar weer niet mogen onderbreken
• Vervolgens gaan ze samen besluiten welke oplossing voor hen beide acceptabel is en die gaan ze dan uitvoeren.

Door ze echt naar elkaar te laten luisteren, komen ze erachter wat de ander nou precies wil en waarom en kunnen ze (eventueel door te onderhandelen) tot een oplossing komen die voor allebei goed voelt. Door op deze manier zelf tot een oplossing en dus tot een einde van de ruzie komen, is er meer rust voor jou als ouder en zullen de ruzies in huis ook minder heftig zijn.

“Freek, we moeten nu echt weg, want anders komen we te laat op school. Nee nu NIET je autootje pakken!” Maar Freek heeft hier geen zin in, zegt NEE en rent de trap op naar boven. “Freek, niet rennen op de trap! Hoe vaak moet ik dat nog zeggen? We moeten nu echt weg, dus wil je nu meteen hierheen komen alsjeblieft?”

Herken je dit als ouder en opvoeder? Ik wel in ieder geval. We hebben haast, we willen niet te laat komen, we willen geen ruzie, maar ons kind luistert niet. Heel frustrerend en behoorlijk uitzichtloos, want je hoort het van zoveel ouders! MAAR het kan ook anders! Zonder frustratie, zonder ruzie en zonder boze gezichten. In dit artikel vertel ik je wat onze communicatie zo onhandig maakt en hoe je het anders kan doen.

HET BREIN IS DE BOOSDOENER

De voornaamste oorzaak van niet luisterende kinderen is dat we onze kinderen meestal vertellen wat we NIET willen dat ze doen:

• Niet rennen in de gang!
• Niet schreeuwen!
• Niet springen op de bank!
• Pas op, niet vallen!

Het lastige is dat deze woorden ervoor zorgen dat ons brein twee dingen moeten verwerken. Er wordt namelijk automatisch een beeld in ons hoofd gevormd wanneer er iets tegen ons wordt gezegd. Dat doe je niet bewust, dat gebeurt gewoon. Pas als dat beeld er is, gaan onze hersenen verweken wat er precies werd gezegd of van je werd gevraagd. Dus als er wordt gezegd dat je iets NIET moet doen., zie je eerst het plaatje van de actie (rennen in de gang, springen op de bank) en dan pas verwerk je het stukje van het NIET rennen in de gang NIET springen op de bank.

Even een KLEINE TEST: DENK NIET AAN EEN ROZE OLIFANT. Welk beeld zie je als eerste in je hoofd? Inderdaad een ROZE OLIFANT. Voor kinderen werkt het precies zo en TOCH vertellen we ze negen van de tien keer wat ze NIET moeten doen.

Als je me niet gelooft, dan heb ik nog een kleine test voor je:

Hieronder staan een aantal dingen die iemand tegen jou moet zeggen. Opdracht aan jou is om meteen te doen wat er wordt gezegd.

• Ga niet staan
• Loop niet weg
• Doe je mond niet open
• Doe je ogen niet dicht

Wat gebeurde er met je? Wist je meteen wat je wel of niet moest doen? De kans is heel groot dat jij (net als onze kinderen) eerst dacht “oh ik moet gaan staan, of wacht, nee ik moet juist NIET gaan staan” of “Oh ik moet weglopen, of wacht, nee ik moet juist NIET weglopen.” enzovoorts. Lastig hè? En dit doen wij onze kinderen heel vaak aan

KAN HET OOK ANDERS?

Hoe kunnen we dit oplossen, hoe kunnen we dit veranderen? Eigenlijk heel simpel door onze communicatie helder en duidelijk te maken: Vertel de ander wat je graag wil dat ze WEL doen. Zeg dus:

• De bank is alleen om op te zitten
• Leg de boeken op de tafel
• Praat met een zachte stem
• Ga (of blijf) zitten
• Sta stil of Blijf staan
• Houd je goed vast

In de basis niet echt moeilijk, maar doordat we allemaal zijn opgegroeid met de NIET-zinnen moeten we echt heel erg oefenen om te zeggen wat we willen dat ze doen. Dus als je kind de rozijntjes op de grond gooit, zeg dan “Ik wil dat je de rozijntjes in het bakje laat zitten” ipv “Geen rozijntjes op de grond gooien.” Nogmaals in de basis is het heel simpel.

Ik hoop dat dit artikel ouders en opvoeders zal helpen om minder frustratie, boosheid en strijd te ervaren. En dat kinderen minder verward zullen zijn en sneller zullen weten wat van hen verwacht wordt.

In een volgend artikel geef ik inzicht in nog twee ‘onhandige manieren’ van communiceren en vertel ik uitgebreider hoe we ‘handiger’ kunnen communiceren.

Nu we (bijna) allemaal thuis werken en onze kinderen thuis naar school gaan, wil ik graag wat oorzaken van concentratiegebrek met jullie delen en een aantal tips geven om kinderen te helpen met hun concentratie.

Oorzaken concentratiegebrek

Je hebt het vast wel gemerkt dat kinderen die iets doen waar ze zin in hebben (spelen met favoriet speelgoed, een computerspelletje, het maken van een knikkerbaan en dergelijke) dit veel langer volhouden dan speelgoed opruimen of huiswerk maken. Met andere woorden als een kinderen gemotiveerd zijn om iets te doen, is hun concentratie veel hoger en duurt langer dan wanneer ze niet gemotiveerd zijn om iets te doen.

Naast motivatie heeft leeftijd ook een grote invloed op de tijdsduur van de concentratie van een kind. Een kind van een jaar of 6 kan zich gemiddeld 10 minuten concentreren, een kind van 10 jaar oud rond de 20 minuten en is het kind 13 jaar oud dan kan het zich ongeveer een half uur achter elkaar goed concentreren. Uiteraard zijn dit gemiddelden en kan het voor je eigen kind anders zijn, maar het is wel handig om dit in gedachten te houden. Handig omdat je vanaf nu qua verwachtingen misschien wat realistischer zult zijn en handig omdat je hier vanaf nu in je verzoeken/opdrachten aan je kind rekening mee kunt houden.

Naast motivatie en leeftijd hebben vermoeidheid, problemen thuis of op school, verliefdheid, vooruitzicht van feesten/verjaardagen, emoties zoals boosheid, verdriet en dergelijke natuurlijk ook invloed op de concentratie van kinderen.

Hoe kun je de concentratie bij je kind verbeteren?

• Zoals hierboven al genoemd kunnen er allerlei dingen zijn die de concentratie van je kind beïnvloeden. Ga dus zoeken naar de oorzaak. Waarom is je kind zo snel afgeleid? Zijn het bepaalde gedachten die hem/haar afleiden, is je kind erg moe of zijn het externe oorzaken, zoals bepaalde geluiden of activiteiten die eraan komen?
• Bedenk samen met je kind hoe hij/zij voor afwisseling kan zorgen in de dingen die hij/zij wil of moet doen. Let hierbij op de tijdsduur van de activiteiten. Laat een kind van 6 jaar niet langer dan 10 minuten aan één taak werken. Van een kind van 13 mag je wel een langere tijd verwachten (maximaal ongeveer een half uur). Wissel de ‘leuke’ en minder leuke activiteiten met elkaar af, zodat het afwisselend makkelijker is om zich te concentreren (en dus met regelmaat successen kunnen worden ervaren).
• Plan ook beweging in tussen de verschillende activiteiten. Of eigenlijk: zorg dat ‘bewegen’ ook een taakje/activiteit wordt. Dit hoeft niet meteen een hele grote of zware beweging te zijn, je kunt ook een stressballetje, een rubix cube of een ‘spinner’ klaarleggen voor tussendoor. Of een balletje om van de ene naar de andere hand te gooien of om mee tegen de muur te kaatsen, een (geïmproviseerde) hinkelbaan of even naar boven (of juist beneden) lopen om iets te pakken’
• Geheugenspelletjes zijn ook heel goed om de concentratie van een kind te verbeteren. Dus speel af en toe memory, laat raadsels oplossen of doe een kwartetspelletje met ze.
• Vaak helpt het kinderen ook om grotere opdrachten in kleinere taken op te delen. Dus geef niet de opdracht om hun kamer op te ruimen, maar zeg heel precies wat je wilt dat ze opruimen. Bijvoorbeeld “doe alle lego in de bakken.” En later vraag je ze om alle boeken op te ruimen. Op die manier duurt het opruimen niet heel erg lang, is het overzichtelijk en ziet het kind ook snel resultaat (succes-ervaring).
• Soms helpt het ook als je met een timer of stopwatch Je kunt er dan een spelletje van maken door te kijken hoe snel de taak gedaan kan worden. Of voor sommige kinderen is het juist fijn om de structuur, het inzicht te hebben dat iets in tijd is afgebakend.
• En last but not least: geef je kind complimenten als het hard heeft gewerkt, als het de tijd die was afgesproken ook echt geconcentreerd bezig is geweest, als zich mooi aan het bedachte plan heeft gehouden, etc. In een ander artikel zal ik dieper ingaan op het geven van complimenten, want lang niet alle complimenten die we geven komen ‘aan’ bij de ontvanger.

Ik hoop dat deze tips en inzichten irritatie, verdriet of stress in huis kunnen helpen voorkomen, zeker tijdens deze lockdown. Het zou fijn zijn als je me dat hier ook laat weten. Daar leren we allemaal ook weer van als mens en als ouder. Alvast bedankt!

Groeten, Hiske